10 mei


Zondag gaan we naar de kerk – Bethelkerk Amstelveen

‘Hier ben ik begonnen’, zegt Willem Vogel als hij me na een vergadering van de redactie van de liedbundels Zingend Geloven in zijn autootje naar de metro brengt. We rijden dan langs Taiwanees Restaurant Jasmijn, vlak naast de oude trambaan aan de Amsterdamseweg in Amstelveen. Het restaurant is ondertussen afgebroken en daarmee ook de kerk die voor die tijd in hetzelfde pand huisde, de Bethelkerk.

Ooit was dit deel van Amstelveen een nieuwbouwwijk. De Hervormde Gemeente in wording heeft er de beschikking over wijkgebouw ‘Bethel’, een bescheiden gebouw enkele straten verderop. In 1932 wordt het nieuw gebouwd voor de Hervormde Gemeente in opbouw, maar die heeft al spoedig ruimtegebrek en gaat op zoek naar iets ruimers.


Voormalig wijkgebouw Bethel/voormalige kleine sjoel aan de Randwijcklaan in Amstelveen.

Ondertussen hebben de Gereformeerden in die wijk te kampen met hetzelfde probleem. Hun kerk wordt te klein en een veel grotere – de Pauluskerk  met 1000 zitplaatsen – is al in aanbouw. Zij verkopen in 1938 hun oude kerk door aan de Hervormden, die het nieuw verworven godshuis ‘Bethelkerk’ dopen. De Hervormden verkopen op hun beurt het wijkgebouw aan de Joodse Gemeente, die slechts enkele jaren gebruik maakt van het pand. In 1942 worden 239 Joodse Amstelveners hier verzameld en daarna gedeporteerd. Deze trieste geschiedenis bracht de buurt in opstand toen enkele jaren geleden het perceel gesloopt dreigde te worden. Restauratie volgde en sinds 2019 kan de buurt in de kleine sjoel terecht voor maatschappelijke en educatieve activiteiten.


Blauwdruk voor de uitbreiding van de Bethelkerk aan de Amsterdamseweg in Amstelveen, Archief Protestantse Gemeente Amstelveen.

De Hervormden gebruiken de vanaf 1938 betrokken kerk nog een jaar samen met de Gereformeerden, maar als zij vertrokken zijn naar de Pauluskerk, wordt het gebouw naar eigen smaak ingericht. Daarbij hoort ook een nieuw orgel. Twee firma’s zijn in de race: Spiering uit Dordrecht en Flentrop uit Zaandam. Het eerstgenoemde bedrijf wil een instrument leveren met de dan gebruikelijke pneumatische tractuur, terwijl Flentrop van plan is een – voor die tijd vooruitstrevend – mechanisch orgel te bouwen. De kerkvoogdij laat zich overtuigen door de argumenten van Spiering en het bescheiden pneumatische instrument komt er. Vervolgens is er ook iemand nodig om dat nieuwe orgel te bespelen. Uit een achttal sollicitanten wordt Willem Vogel gekozen. Zijn kandidatuur wordt nog even wordt aangehouden totdat hij zijn diploma als kerkorganist heeft behaald.


Brief van Willem Vogel aan de Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente van Nieuwer Amstel d.d. 24 juli 1939, Archief Protestantse Gemeente Amstelveen.
 
In de oorlog wordt de Berthelkerk enkele malen door de bezetter gevorderd. De Hervormden krijgen gastvrijheid in de Gereformeerde Pauluskerk. Willem Vogel krijgt daar een veel groter orgel onder zijn vingers. Als de Hervormden definitief terugkeren naar hun Bethelkerk, moet Vogel weer het nietige orgeltje van die kerk bespelen. Meer vreugde ontleent de organist aan de dochter van koster Salentijn, Tini, met wie hij tijdens een van de laatste oorlogsdagen in het huwelijk zal treden.

Bethelkerk met kosterswoning aan de Amsterdamseweg in Amstelveen in 1945, Gemeentearchief Nieuwer Amstel.


Enkele maanden later wordt Willem Vogel organist van de Emmakerk in Amsterdam-Watergraafsmeer, op een groter, maar niet veel fraaier orgel. De Bethelkerk blijft nog enkele jaren in gebruik, totdat in 1951 even verderop de Kruiskerk wordt geopend. Vogel was er waarschijnlijk graag organist geworden…