13 mei


Lapidaria – In tono maggiore

Willem Vogel stond niet alleen bekend om zijn muzikale prestaties, ook een aantal van zijn snedige uitspraken werd vermaard vanwege het lapidaire – korte en krachtige, letterlijk: in steen gehouwen – karakter.

Willem Vogel is niet bekend geworden als polyglot, hoewel hij naast zijn moedertaal het Duits goed machtig was. Zijn Italiaans was niet bijzonder vloeiend.

Begin 1974 wordt de Nieuwezijdskapel gesloten. De gemeente trekt in bij de Nieuwe Remonstrantse Kerk in Amsterdam-Zuid. Over het lot van de kerkmusicus denkt het bestuur van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden tamelijk lichtvaardig. De bestuurders vermoeden dat ‘de heer Vogel met de kantorij wil doorgaan zoals wij dat willen. Ik elk geval moeten wij de heer Vogel vasthouden. De drie cantores zullen samen moeten bekijken hoe ze het werk zullen regelen’. 

Drie kapiteins op één schip, Jan Boeke, Bernard Winsemius en Willem Vogel, dat is misschien wat veel gevraagd. Al vrij spoedig geeft Vogel aan dat hij het orgelspel in de Nieuwe Remonstrantse Kerk liever overlaat aan de andere organisten. Als later blijkt dat de cantorij en haar leider onderdak kunnen vinden in de Oude Kerk, moet Vogel aan het bestuur meedelen dat ook de cantorij nog maar spaarzaam te beluisteren zal zijn in de kerk aan de Diepenbrockstraat.


Aanhef van de brief die Willem Vogel schreef aan het bestuur van de Vereniging voor Vrijzinnig Hervormden om het vertrek van de cantorij naar de Oude Kerk aan te kondigen, Collectie Nederlands Muziek Instituut.

Door deze Italiaanse term te gebruiken, probeert Vogel de toon nog enigszins luchtig te houden. De ingebakken pathetiek van het Italiaans maakt het bijna lachwekkend. De ontkennende zinsconstructie draagt bij aan het lichtvoetig vertoon. ‘Het is “in tono minore” dat ik U dit briefje schrijf’, klinkt toch een stuk serieuzer en somberder, nietwaar? Bovendien heeft het gebruik van het Italiaans een artistieke uitstraling, het is immers de taal van bijna alle muzikale aanwijzingen, zoals ritenuto, accelerando, largo en diminuendo. Je kunt haast niet boos worden op iemand die zó zijn slechte nieuws presenteert. De reactie is dan ook geheel in stijl: ‘Op welke toon te reageren op uw brief van 24 juni, waarin u uw definitieve afscheid aankondigt? Ook bij mineur heeft men de keus tussen de melodische en de harmonische variant’.